Dominique Lukanu : Mbuta ya Baleke

Nani zeye Mbuta ya baleke ya ku Ngungu Ville ?

Kua bisimbi bia Ngungu, tua vovele bo kala, leka ye sikama, Mbuta zawonsono zozo zi zeye lusansu lua Vata dieto mu kuenda bena u mosi u mosi. Mu toma ta kieleka, Bisimbi bia Nkulu biobio bia sisa bi kuaya biawu kuna Thysville ka bina diaka bia yingi ko. Bayingi ba yenda vunda kuawu. Bika kuna Mbanza Nsona Nkulu evo momo bayenda ku bazikila ka bavilananga beto tua sala ko. Ba nkaka ba mana tomboka ku nseke mu kuenda lokela mu Mfinda za Ngani. Ka faute ya bawu ko. Ku Ngungu ka tuna ye ma kompani ma nene ko momo balenda vangila bisalu. Mu diodio ka tukubatanga nkumbu ko, kadi bayingi kibeni bena. Kansi momo bayenda, ka bavilakaningi ko vo Mbemba kani wele e vundulu diani kaka Mfuma. Kua bawu basala kuna Mbanza, tu bambukidi mbundu ya ba Mbuta bonso Dominique Lukanu, Daniel Kinsumba, Célestin Mayayila, Vieux Sabu Ngonda, Matuta Mariano, Simon Vingadio, Nkunku Salomon, Nlandu Ma Vie, Vieux Bosco, Vieux Kiaku, Wagon Bill alias Spaak,  Barabas, Vieux Pierre Nkezi Ketpit, Vieux Otra, Vieux Mayala Mobarona, ye bankaka bobo tu vilakene. Ba tulemvokela.

Bukina vo konso vata di vuidi Mbuta zani, tuna ye kiese mu zayisa kua nkangu a Ngungu vo beto tu vuidi mpe yoyo tu bokelelanga vo : « Mbuta ya Baleke ». Kua bobo ka ba nzeye ko, nkumbu ani Dominique Lukanu. En vérité, en vérité je vous le dis, konso muana Ngungu, konso mungizila zolele kazaya lusansu lua Thysville, ka moni wonga ko, lenda kuani kuenda kua Mbuta Beto. Yandi wuna parmi les rescapés de la vieille génération de Thysville. Yandi wuna bonso Simbi kia Nkulu kadi wuna u mosi va kati kua bana bobo ba zibula nzila ku sikola kia Sainte Thérèse ye mpe wa kala ye nzayilu ya fuana. Mu diodio, mindele mia ba mpelo ba tomene ku nzolanga. Yandi wa kikadila. Mbuta Dominique, wa tanga ku sikola kiokio ntangu yimosi ye ba mbuta bonso Mfumu Yerodia, Mfumu Dokolo, … Yandi wa kala toko dia nsunga, kansi wa kala mpe ye wunkabu wa fuana. Ka muenenge wonga ko ye ba mpangi zani ba tomene ku nzitisanga. Mu ntangu ya ntama, vana konso vata,  ntete wa zitisua kua matoko ma n'kumbu aku, fuete ntete kala ye ngolo zafuana mu nitu. Mbuta beto wa kala ye ngolo ye kikesa. Vo yangumuini nkindu, kalendakenenge ko. Kansi, ba mbuta bawu vo, lumbu nkama, lumbu kimosi u kunlendanga. Kuna Thysville kua kala diaka kesa dimosi diodio Mbuta Dominique ye bampangi bani ba ntangu yina,  ka balendi vilakana ko.
Tata Edouard Mbobo, nkundi awu kuna école primaire Sainte Thérèse wa kala « bamba ngolo ».

Yani wa kala bonso « Kesa vana kati kua makesa ma ntangu yina».

Vo futumukini, bi mfumu nfumu biawonsono bi fuete fukama.
Ka nsakana ko. Fukamesa kibeni ka ba fukamesenge.

Widi nkomi yakala yani  ya tiya yakala.

Widi visi kimosi kaka kia kala yani…

Kua bobo ka ba zeye Tata Mbobo Edouard ko, yani wakala Directeur ku Garage CEGEAC, wa kala mpe joueur mu FC Amicale.
Nzo ani ya kala va croisement ya avenue Bangala  ye Peigneux.
Il fut le grand frère de Vieux Manivelle, nkundi a Vieux Tarzan ye Mangri.

Voilà quelques-uns des hommes de légende de Thysville.